یادداشت،
راه های جهش تولید در بخش كشاورزی
به گزارش ایزو وب یك كارشناس صنایع غذایی در یادداشتی، تحقق جهش تولید در بخش كشاورزی را مستلزم به حداقل رساندن ضایعات مواد غذایی دانسته و برای دسترسی پایدار به جهش تولید در بخش كشاورزی تاكید كرده كه كاهش هزینه های تولید و افزایش كارایی سیستم غذایی، بهبود امنیت غذایی و تغذیه و كمك به پایداری محیط زیست باید مدنظر قرار گیرد.
به گزارش ایزو وب به نقل از ایسنا، در یادداشت مسیح انصاری آمده است: جهش تولید می تواند بعنوان زیرساخت حرکت اقتصادی و خوداتکایی کشور در آینده مد نظر قرار گیرد؛ بگونه ای که طی سالهای آتی در زندگی روزانه مردم نمود داشته باشد. بنابراین بسنده به آن در یک سال بر اساس برگزاری جلسات، عرضه گزارشهای آماری و نظایر آن در بخشهای مختلف می تواند بعنوان سدی مانع از حرکت واقعی در جهت جهش تولید شده و هزینه هایی را به اقتصاد کشور تحمیل کند. جهش تولید در بخش های مختلف را باید با دو نگاه کمی و کیفی مورد بررسی و ارزیابی قرار داد. نگاهی به نظرات و آمارهای عرضه شده توسط مسئولین در بخش های مختلف تولیدی کشور حکایت از نگاه کمی به جهش تولید دارد. بدون شک نگاه کمی به جهش تولید را می توان "افزایش تولید" نامگذاری کرد؛ نگاهی که گرچه لازم اما کافی نخواهد بود. در نگاه کیفی به جهش تولید، تداوم عرضه خدمت در تولید عرضه شده مد نظر قرار می گیرد و در این راستا می توان جهش تولید را پایدار کرده و آنرا در زندگی روزانه مردم مشاهده کرد. بدیهی است نگرش کیفی به جهش تولید می تواند نگرشی زیر ساختی و مداوم باشد.
با عنایت به موارد بیان شده دسترسی به جهش تولید در بخش های مختلف تولیدی کشور همچون بخش کشاورزی که هم اکنون مدعی تأمین حدود ۸۰ درصد انرژی غذائی، ۱۹ درصد اشتغال و ۲۰ درصد صادرات غیرنفتی بوده و گردش چشمگیری از صنایع را به خود مختص کرده است، که باوجود فشارهای ناشی از تحریم های ظالمانه، رشد اقتصادی ۷.۸ درصد را در کارنامه خود دارد، از اهمیت ویژه ای برخوردارست. جهش تولید در بخش کشاورزی باید با نگاه کمی و کیفی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
نگرش صرف به افزایش کمی تولیدات محصولات کشاورزی همچون افزایش جوجه ریزی و سپس معدوم سازی آنان، افزایش تولید گوجه فرنگی و پیاز و رها کردن این محصولات توسط کشاورزان به سبب نبود خریدار در ایام اخیر و افزایش تولید سیب درختی و گوجه فرنگی در سال قبل و متعاقب آن فروش محصول با قیمتی کمتر از قیمت تمام شده و هم سایر موارد مشابه در خلال سال های گذشته نه تنها نتوانسته جهش تولید را بدنبال داشته باشد، بلکه سبب افزایش ضایعات محصولات کشاورزی و افزایش قیمت تمام شده محصول و هم ایجاد خسارت به کشاورزان و دلسردی و عدم توجیه فعالیت کشاورزی کشور شده است.
به طور کلی نگاه اجمالی به عملکرد مسئولین بخش کشاورزی طی سال های متمادی حکایت از نگرش کمی در روند تولید محصولات کشاورزی دارد. نگاهی که متاسفانه باوجود توجیه خودکفایی در تولیدات بخش، همچنان حاکی از عدم توانایی در رسیدن به آنرا نشان میدهد. سالهای متمادی بحث خودکفایی در محصولات کشاورزی همچون گندم، شکر، برنج، دانه های روغنی و... خود موید نوشتار فوق است. این در حالیست که در خلال همین دوران به سبب نگرش کمی به امر تولید، نگرش کیفی که همانا تولید رقابتی محصولات کشاورزی با نگرش توسعه پایدار بخش باشد، مغفول مانده است. بدیهی است جهش تولید با نگرش به دو بعد کمی و کیفی خود سبب توسعه پایدار بخش کشاورزی می شود.
در باب جهش تولید در بخش کشاورزی که می تواند حاوی دو نگرش کمی و کیفی در تولید محصولات کشاورزی و توسعه پایدار بخش شود، سهل ترین راه دسترسی "کاهش ضایعات محصولات تولیدی کشاورزی" است. چونکه از دست دادن غذا به معنای فشار غیرضروری بر محیط زیست و منابع طبیعی است. به عبارتی منابع زمین، آب، خاک، نیروی انسانی، انرژی و... به هدر رفته است، آلودگی بوجود آمده و گازهای گلخانه ای بدون هدف منتشر می شوند. بنابراین حرکت ساختاری کاهش تلفات و ضایعات مواد غذایی بعنوان یک روش مهم برای کاهش هزینه های تولید و افزایش کارایی سیستم غذایی، بهبود امنیت غذایی و تغذیه و کمک به پایداری محیط زیست دیده می شود. به عبارتی کاهش ضایعات محصولات کشاورزی در بخش کشاورزی نه تنها سبب افزایش کمی تولیدات بخش بدون استفاده از افزایش سطح زیر کشت و منابع فوق بوده، بلکه سبب افزایش کیفی و در نهایت توسعه پایدار بخش به سبب پیشگیری از مصرف بی رویه آب، هدر رفت خاک، منابع انرژی، کاهش گازهای گلخانه ای متصاعد شده و مهم تر از همه دسترسی به کشاورزی اقتصادی به سبب کاهش هزینه های تولید خواهد شد.
اصولا ضایعات محصولات کشاورزی در پنج مرحله کلیدی (برداشت، بعد از برداشت، فرآوری، توزیع و مصرف) از زنحیره تأمین یا عرضه مواد غذایی رخ می دهد. بررسی های انجام شده نشان میدهد که بیشترین میزان ضایعات در دو مرحله برداشت و بعد از برداشت رخ داده که در کاهش آن بخش کشاورزی بعنوان متولی تولید باید نقش اساسی ایفا کند. این در حالیست که در مرحله سوم از زنجیره تأمین و عرضه مواد غذایی که همانا مرحله فرآوری محصولات کشاورزی است، بخش کشاورزی هم نقش اساسی ایفا می کند، چونکه باوجود واگذاری بخشی از قانون انتزاع به وزارت صمت، مسئولیت بخش قابل توجهی از واحدهای فرآوری محصولات کشاورزی همچنان بر عهده بخش کشاورزی است.
بر مبنای بررسی های انجام شده توسط مسئولین بخش کشاورزی آقای مهندس کشاورز (قائم مقام وزیر) و همکاران در سال ۱۳۹۵، وضعیت ضایعات محصولات کشاورزی تولید شده در سال زراعی ۹۳ -۹۲ فقط در دو مرحله برداشت و بعد از برداشت حدود ۱۲ درصد به ارزش ۹۲۰۱۲ میلیارد ریال (معادل حدود ۳ میلیارد دلار با احتساب قیمت هر دلار ۳۳ هزار ریال) برآورد شده که این مقدار معادل ضایعات ۵۲ درصد میانگین سالانه مقدار واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ( ۲/۱۹ میلیون تن) و ۲۲ درصد میانگین ارزش واردات این محصولات ( ۶/۱۲ میلیارد دلار) طی چهار سال ۱۳۹۰ الی ۱۳۹۳ است. این در حالیست که مقدار آب از دست رفته در این میزان از ضایعات محصولات کشاورزی معادل ۳/۹ میلیارد متر مکعب به ارزش اقتصادی بیشتر از ۹۲ هزار میلیارد ریال معادل بیشتر از ۸/۲ میلیارد دلار (هر دلار ۳۳ هزار ریال) بوده است. بدیهی است در این بررسی میزان و ارزش اقتصادی ضایعات محصولات کشاورزی در سه مرحله کلیدی (فرآوری، توزیع و مصرف) زنجیره عرضه مواد غذایی ارزیابی نشده است.
از سویی نگرشی به برآورد کارشناسان حکایت از ضایع شدن ۳۰ درصد از محصولات کشاورزی کشور به ارزش اقتصادی ۱۵ تا ۱۸ میلیارد دلار یعنی حدود ۴۰ درصد از ۴۶ میلیارد دلار برآورد کل صادرات کشور شامل نفت، کالا، خدمات و غیره امسال (۲۰۲۰) توسط صندوق بین المللی پول دارد.
همینطور باوجود آمارهای تکان دهنده فوق و وجود بند قانونی (ماده ۶۰) در قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور "به منظور پشتیبانی از بخش کشاورزی، پایداری تولید، توسعه صادرات و رقابت پذیری و کاهش قیمت تمام شده و پشتیبانی از بازسازی و نوسازی و ارتقای فناوری و اصلاح ساختار صنایع کشاورزی، دولت موظف است ضمن تهیه طرح مطالعات جامع کاهش ضایعات کشاورزی و هم طرح آمایش صنایع تبدیلی و نگهداری محصولات کشاورزی با سیاست گذاری و برنامه ریزی هماهنگ نسبت به حمایت هدفمند از ساماندهی و استقرار صنایع پیشین و پسین بخصوص گسترش صنایع تبدیلی و نگهداری محصولات اساسی کشاورزی توسط بخش غیردولتی در قطب های تولیدی اقدام کند"، هیچ تشکیلاتی نه تنها در کشور بلکه در بخش کشاورزی مسئولیت پیشگیری از خراب شدن دسترنج کشاورزان و کاهش آنرا بعهده ندارد. این در حالیست که تمامی وزیران پیشین بخش کشاورزی ضمن ادعای هم زبانی با کاهش ضایعات محصولات کشاورزی هیچگونه اقدام عملی انجام نداده اند.
از سویی توجه به ضایعات مواد غذایی به طور خاص در هدف ۱۲.۳ از اهداف توسعه پایدار جهانی هم منعکس شده است. این هدف خواهان نصف شدن سرانه ضایعات جهانی مواد غذایی در سطح خرده فروشی و مصرف کننده و کاهش ضایعات مواد غذایی در طول زنجیره های تولید و عرضه (از جمله ضایعات بعد از برداشت) تا ۱۰ سال آینده (۱۴۰۹) شده است.
بنابراین در جهت تحقق شعار سال "جهش تولید" و اجرای ماده ۶۰ از احکام دایمی برنامه توسعه کشور و هم با عنایت به تاکید وزیر محترم کشاورزی در خصوص حرکت بخش در جهت تحقق "جهش تولید"، لزوم به حداقل رساندن ضایعات مواد غذایی و استفاده بیشتر از منابع سیستم غذایی از اهمیت ویژه ای برخوردارست. بدیهی است کاهش ضایعات محصولات کشاورزی از راه ایجاد ساختار مناسب زیر نظر مستقیم وزیر در بخش کشاورزی بعنوان راهی برای دسترسی پایدار به جهش تولید در بخش کشاورزی، کاهش هزینه های تولید و افزایش کارایی سیستم غذایی، بهبود امنیت غذایی و تغذیه و کمک به پایداری محیط زیست، بخصوص با کاهش فشار بر منابع طبیعی و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای (GHG) باید مدنظر قرار گیرد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب